Sunday 22 May 2011

Waar is de moraliteit gebleven?

Het spelletje 'dictator wegpesten', zegt Hans Janssen in de Volkskrant van vandaag, heeft zich in de Arabische wereld als een lopend vuurtje verspreid. Of het er daardoor allemaal beter op wordt is zeer de vraag. Janssen beschrijft de situatie in Syrie. Hij woont en werkt in Damascus. Misschien schrijft hij daarom wat positiever over het regime aldaar. Het post - Mubarak Egypte krijgt naar alle waarschijnlijkheid binnenkort met een hongersnood te maken. De economie is ingestort en de graanimporten kunnen niet meer betaald worden. De analogie met Rusland vlak na de perestroika en glasnost van de alom overgewaardeerde Gorbatsjov is treffend. Het hele westen stond te klappen, want de koude oorlog was voorbij en Rusland werd een democratie. Dat de Russen niets te eten hadden kon het westen niets schelen. Wie staat te klappen heeft nu eenmaal geen hand vrij om de portemonnee te trekken!
En nu maken de Grieken het ons ook nog moeilijk. Ze krijgen van ons geen cent als dat niet in ons eigen belang is, zei onze leider Rutte vandaag. Dat is nog eens echte solidariteit. Nee, wij zijn niet solidair met de Grieken, want die werken niet hard en zeker niet lang genoeg, ze komen hun afspraken niet na en bovenal zijn ze, althans volgens Wilders, corrupt. Nu zijn we dat zelf ook, schrijft Peter de Waard in de Volkskrant journalist van 20 mei 2011 en hij maant ons om niet al te hoog van de toren te blazen. We krijgen het waarschijnlijk binnenkort ook nog moeilijk met de Portugezen, de Ieren, de Spanjaarden en wellicht de Italianen.
Wie mag ik nog geloven? Wie kan ik vertrouwen? Wie vertelt de waarheid over al deze ontwikkelingen en toestanden?
Er zijn zoveel waarheden. De waarheid van de politici, die ijveren voor herverkiezing. De waarheid van de banken, die ernaar streven hun winsten weer op peil te krijgen en hun buffers te verstevigen. De waarheid van allerlei maatschappelijke instellingen en organisaties, waarin drastisch geknipt wordt. De waarheid van de mensen die zonder werk zitten, zich bestolen voelen en met steeds minder rond moeten zien te komen.
Natuurlijk kent onze wereld mensen die de boel bewust en opzettelijk oplichten. Mensen die zichzelf boven alle wetten verheven achten en het wat-gij-niet-wilt-dat-u-geschiedt-doe-dat-ook-een-ander-niet uitgangspunt verwerpen. Toch is dat uitgangspunt misschien wel het enige richtinggevende. Zouden wij in de steek gelaten willen worden in moeilijke tijden?
Het gaat hier en nu vrijwel alleen over geld. De miljarden vliegen me om de oren. Waar is de moraliteit gebleven?
De staten en hun leiders weerspiegelen de ( ontbrekende ) moraal van hun volkeren. Ieder voor zich! De collectieve verantwoordelijkheid beleeft slechte tijden. Kleine en grote materiele belangen bepalen de standpunten.
Maar de wereld is van ons allemaal. We zullen haar samen moeten delen. Het recht van de sterkste staat staat lijnrecht tegenover de solidariteit, tegenover een wereldgemeenschap die stoelt op gedeelde verantwoordelijkheid. Als ik moet kiezen ( en dat moet ik ), weet ik wel in welke wereld ik leven wil.

Thursday 19 May 2011

De verenigde staten van Europa en het buitenlands beleid

Het is vrijdag 4 februari 2011. De elfde dag van de demonstraties op het Tahrirplein in Cairo tegen het bewind van Hosni Mubarak. Fareed Zakaria, hoofdredacteur van Newsweek, sprak op 30 januari met Mohammed El Baradei. De beelden deden me denken aan zijn boek: ‘De toekomst van vrijheid’ (2003) over de paradoxen en schaduwzijden van democratie. Ik herinnerde me, dat hij daarin het Bruto Nationaal Product ( BNP ) per hoofd van de bevolking opvoerde als een belangrijk criterium voor het al dan niet duurzaam slagen van democratiseringsprocessen in landen.

De kans dat een democratisch bewind in een land met een inkomen boven de 6000 dollar zou afsterven was 1 op de 500. Eenmaal rijk geworden, worden democratieën onsterfelijk. Bij inkomensniveaus ruwweg boven de 9000 dollar hebben 32 democratische regimes bij elkaar 736 jaar bestaan. In geen van die landen is de democratie verloren gegaan. Daarentegen is in 39 van de 69 armere democratieën de democratie mislukt, een sterftecijfer van 56 procent.( blz. 63 )

Met behulp van het CIA World factbook begin ik een database aan te leggen van het BNP per hoofd van de bevolking van diverse landen. Interessant is daarbij ook de gemiddelde leeftijd van de bevolking, het werkeloosheidspercentage en het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft.
De Nederlandse Minister President Rutte is een voorstander van een ordentelijke transitie in Egypte, maar heeft er geen zin in President Mubarak op te roepen op te stappen. Rutte ziet dat als inmenging in binnenlandse aangelegenheden. Verder observeert de Minister President dat er beter geen groeperingen als het Moslimbroederschap aan de macht komen. “Dan kom je van de regen in de drup.” Hij volgt braaf het Amerikaanse standpunt. Het Nederlandse parlement is ontevreden over de slappe reactie van de Europese Unie. Zij vinden dat er een krachtiger eendrachtig geluid moet komen richting Egypte en dat Europa op dit moment de 2e viool achter de Verenigde Staten speelt.

Wim van de Camp (CDA), europarlementariër namens Nederland, twittert op 3 februari over de ‘goeie start nieuwe CDA werkgroep Europa. Meer CDA leden erbij halen, Europa politiek moet frisser,brutaler: NL heeft geen toekomst zonder EU.’ Ze zijn bij het CDA kennelijk op zoek naar een nieuwe visie op Europa.

Berlusconi, de binnenlands zwaar onder vuur liggende premier van Italië, noemt Mubarak een wijs mens, die tijdens de onvermijdelijke transitie aan de macht moet blijven. En dat is nu precies wat de demonstranten niet willen. Op 3 februari lieten Berlusconi en vier ( Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en Spanje ) andere Europese leiders in een gezamenlijke verklaring nog weten „extreem bezorgd” te zijn over de situatie in Egypte en riepen ze op tot „een snelle en ordelijke overgang naar een brede, representatieve regering”.

Na elf dagen demonstraties in Egypte, spreken de 27 Europese regeringsleiders eindelijk met een mond in de navolgende verklaring.

Brussels, 4 February 2011

EUROPEAN COUNCIL
DECLARATION ON EGYPT AND THE REGION

The European Council is following with utmost concern the deteriorating situation in Egypt. It condemned in the strongest terms the violence and all those who use and encourage violence. It emphasised the right of all citizens to demonstrate freely and peacefully, under due protection from law enforcement authorities. Any attempt to restrict the free flow of information, including aggression and intimidation directed against journalists and human rights defenders, is unacceptable.
The European Council called on the Egyptian authorities to meet the aspirations of the Egyptian people with political reform not repression. All parties should show restraint and avoid further violence and begin an orderly transition to a broad based government. The European Council underlined that this transition process must start now. The basis for the EU's relationship with Egypt must be the principles set out in the Association Agreement and the commitments made.
The European Council saluted the peaceful and dignified expression by the Tunisian and Egyptian people of their legitimate, democratic, economic and social aspirations which are in accord with the values the European Union promotes for itself and throughout the world. The European Council emphasised that the citizens' democratic aspirations should be addressed through dialogue and political reform with full respect to human rights and fundamental freedoms, and through free and fair elections. It called on all parties to engage in a meaningful dialogue to that end.
The European Union is determined to lend its full support to the transition processes towards
democratic governance, pluralism, improved opportunities for economic prosperity and social
inclusion, and strengthened regional stability. The European Council is committed to a new
partnership involving more effective support in the future to those countries which are pursuing political and economic reforms including through the European Neighbourhood Policy and the Union for the Mediterranean.
In this context, the European Council
− asked the High Representative to convey our message on her forthcoming visit to
Tunisia and Egypt;
− invited the High Representative within the framework of this partnership to develop a
package of measures aimed at lending European Union support to the transition and
transformation processes (strengthening democratic institutions, promoting democratic
governance and social justice, and assisting the preparation and conduct of free and fair
elections); and to link the European Neighbourhood Policy and Union for the
Mediterranean more to these objectives; and
− invited the High Representative and the Commission to adapt rapidly the instruments of
the European Union, to make humanitarian aid available and to propose measures and
projects to stimulate cooperation, exchange and investment in the region with the aim of
promoting economic and social development, including advanced status for Tunisia.

Dat is nog eens iets anders dan je suf kletsen in het Europees parlement over de technische en emissie vereisten, die je als Europa gaat stellen aan brommers, scooters en motoren! ( Twitter Wim vande Camp ). Hoed u voor de preventiestaat, die niets beters te doen lijkt te hebben, dan de individuele vrijheden van burgers in steeds verder toenemende mate te beperken en in te grijpen in de persoonlijke levenssfeer. De belangengroependemocratie zaagt aan de wortels van de individuele vrijheid. Europa heeft het vooral druk met zichzelf en speelt daarom geen rol van betekenis in de wereld.

Buitenlands beleid lijkt een mijnenveld, waar de geringste misstap tot explosies met grote gevolgen kan leiden. De Amerikanen hebben grote moeite met het bepalen van hun positie ten opzicht van wat er zich in Egypte afspeelt. Een trouwe bondgenoot, die bijna dertig jaar aan het bewind is, van de ene op de andere dag als een baksteen laten vallen is niet eenvoudig. Ook al vraagt het Egyptische volk, althans een deel daarvan, daarom.

Mijn gedachten bewogen zich eveneens in deze dagen in de richting van Kishore Mahbubani, die ‘The new Asian Hemisphere, the irresistible shift of power to the east” (2008) schreef en naar Francis Fukuyama’s “Het einde van de geschiedenis en de laatste mens” (1992). Mijns inziens verplichte literatuur voor iederen die met het lot van de wereld begaan is. En niet in de laatste plaats spookten de woorden van Bertolt Brecht voortdurend door mijn hoofd:

Ihr Herrn, die ihr uns lehrt, wie man brav leben
Und Sünd und Missetat vermeiden kann
Zuerst müßt ihr uns schon zu fressen geben
Dann könnt ihr reden: damit fängt es an.
Ihr, die ihr euren Wanst und unsere Bravheit liebt
Das Eine wisset ein für allemal:
Wie ihr es immer dreht und immer schiebt
Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral.
Erst muß es möglich sein, auch armen Leuten
Vom großen Brotlaib sich ihr Teil zu schneiden
( Dreigroschenoper, 1928, Ballade: Wovon lebt der Mensch )

Zittend achter mijn laptop in Vaals stel ik me de vraag of het mogelijk is een buitenlands beleid voor Europa te formuleren, waarbij lering getrokken is uit de fouten van het verleden. Hoe kan een dergelijk beleid tot stand komen? Wie moet er over zijn schaduw van eigenbelang heen springen? Wat is de juiste koers op weg naar een wereld van duurzaamheid en vrede?

Friday 6 May 2011

Osama, Obama en wij

De Verenigde Staten van Amerika voeren sinds 9/11 een wereldwijde oorlog tegen het terrorisme. Op 2 mei hebben Amerikaanse commando's ( SEAL's ) Osama, de commandant van de vijand, uitgeschakeld. Obama gaf het bevel. Osama kreeg uiteindelijk een zeemansgraf.
Wij houden niet van oorlog. Terecht, want oorlog levert veel ellende op. Wij zijn te netjes voor oorlog. En wij hebben overal regeltjes voor, zelfs voor oorlog. Eigenlijk vinden wij de strijd tegen het terrorisme niet eens een oorlog.
Vandaag herdenken wij onze bevrijding van de Nazi - overheersing.
Hoe zou de wereld er vandaag uitzien als de Amerikanen destijds niet ingegrepen hadden? Hoe zou de wereld er over tien jaar uitzien als Osama een proces gekregen had en levenslang opgesloten zou zijn? Waar hadden we hem trouwens op willen sluiten? Wat zou dat aan kosten met zich meegebracht hebben? Wie had daarvoor moeten opdraaien?
Hoe zou de wereld er nu uitgezien hebben als iemand in 1936 of daaromtrent de moed gehad had om Hitler uit te schakelen?
Waarom schakelen we Ahmedinjad, Khadaffi, Asad en links en rechts nog enkele idioten die denken dat ze God op aarde zijn en zich alles te kunnen permitteren niet uit?
Omdat wij ons niet mogen bemoeien met de interne aangelegenheden van andere landen!? Ook niet als daar de mensenrechten letterlijk met voeten getreden worden? En waarom doen we dat dan in Libie wel? Waarom grijpen we wel in als het om olie gaat? Als we bang zijn dat we straks onze auto's niet meer kunnen voltanken? Zijn fossiele grondstoffen belangrijker dan mensenlevens?
Wij zijn democraten. Wij houden van de 'rule of law'. Wij willen ons niet verlagen tot het niveau van de barbaren die onschuldige burgers afslachten. Maar hoe gaan we dan om met barbaren die zich niets van ons niveau aantrekken? Die zichzelf buiten en boven de wet plaatsen, niet gedwongen maar uit eigen vrije wil. Met machtswellustelingen die niets met democratie hebben en heel veel met het vergaren van fortuinen ten koste van anderen en met alle middelen?
Zijn wij bang? Bang voor massa-immigratie, voor islamisering van de wereld, voor instabiliteit? Is schending van de mensenrechten toegestaan als het om het behouden van stabiliteit gaat? Hoe zit het met politieke bewegingen bij ons, die zich op een geloof baseren?
Wij mensen zijn degenen die inhoud aan deze wereld geven. Zijn wij in staat om een samenhangende visie te ontwikkelen op hoe onze wereld er idealiter uit zou kunnen zien? Of komen wij niet verder dan het verdedigen van ons nauw bemeten eigen belang?
Kan het zo zijn dat vrijwel alle mensen op onze wereld graag voldoende eten en een dak boven hun hoofd willen hebben?
Kan het zo zijn dat mensen willen kunnen zeggen wat ze denken en samen willen komen met wie ze willen?
Kan het zo zijn dat mensen in vrijheid hun godsdienst willen beleven als ze er een aanhangen, zonder daarmee de vrijheid van andere mensen om hetzelfde te doen te beperken?
Kan het zo zijn dat die mensen graag een nuttige bijdrage aan het leven op deze wereld willen leveren?
Kan het zo zijn dat we gezamenlijk optreden tegen iedereen die dat allemaal aan zijn laars lapt, er niets mee te maken zegt te hebben?
Veel vragen en hier en daar een impliciet antwoord.
Ik heb wel sympathie voor de actie van de Amerikanen. Of hun motieven het verdedigen waard zijn is weer een andere vraag. De methoden van Osama waren dat in elk geval niet. Net zo min als die van Ahmedinejad, Khadaffi of Asad.
Ik word soms een beetje lacherig van Nederlandse parlementariers en journalisten, die hun principes zo hoog hebben zitten dat ze er nooit meer onderdoor kunnen kruipen. Wij Nederlanders sturen soldaten een oorlog in en willen vervolgens elke afgevuurde kogel verantwoord zien, liefst met de NAW-gegevens van degene op wie geschoten werd erbij.
Osama is dood. De wereld is daarmee een ietsiepietsie betere plaats om te leven geworden, maar we zijn er nog lang niet.
Soms zijn onconventionele maatregelen nodig om lieden die helemaal niets met conventies hebben uit te schakelen. Zachte heelmeesters maken immers stinkende wonden. Merkwaardigerwijs hoor ik dat dezer dagen niemand zeggen.
Zolang onconventionele maatregelen niet het enige zijn dat we doen, kunnen ze heel effectief zijn.
Is er iemand die Nelson Mandela veroordeelt voor zijn opvatting met betrekking tot het geoorloofd gebruik van geweld tegen het apartheidsregime?