Is de politiek failliet? En wat gebeurt er na het failliet van de democratie? Die vragen houden me in toenemende mate bezig. De partijdiscipline weegt zo zwaar dat politici ergens tegen stemmen waar ze eigenlijk voor zijn. Want afspraak is afspraak en het compromis heilig. De compromiscultuur heeft de polder veel goeds gebracht toen er nog welvaart te verdelen was, maar voorkomt nu dat er duidelijke keuzes gemaakt worden. Principes of waarden zijn in de liberale democratie al lang ondergeschikt aan economische groei, welvaart en winst. Ieder voor zich, het recht van de sterkste, pakken wat je krijgen kunt zijn de uitgangspunten. En als het de spuitgaten uitloopt wordt er van tijd tot tijd door politici iets vrijblijvends geroepen over waarden en normen. Even heilig als het compromis is economische groei . De verdeling ervan wordt rustig aan de markt overgelaten. De politiek bemoeit zich alleen nog met het verdelen van ellende.
In het radioprogramma ‘De Stemming’ merkte Ger Bertholet afgelopen zondag op dat de politiek inmiddels bedreven wordt door een in zichzelf gekeerde kaste, die elke voeling met de dagelijkse werkelijkheid van degenen die zij bestuurt kwijt is. Ze zijn zichzelf zo belangrijk gaan vinden, dat ze niet meer in de gaten hebben dat ze er niet meer toe doen. Ze leiden niet meer, maar volgen alleen nog maar wat de financiële markten hen voorkauwen en hun gezag is met de opwarming van de aarde verdwenen als sneeuw voor de zon. Ze zijn blij dat ze een goed betaalde baan hebben en willen die als het even kan zo lang mogelijk behouden. De stem van het volk doet er niet meer toe. Protesterende burgers worden opgeruimd. In Syrië en ook in New York.
De twee staatsgrepen van de afgelopen dagen passen in het beeld. Gekozen regeringen worden onder druk van de financiële markten aan de kant gezet en vervangen door niet gekozen technocraten die maar een opdracht hebben: snel bezuinigen zonder oog voor de gevolgen op lange termijn. Politici beoordelen andere politici op grond van dalende rente en stijgende beurskoersen. Monti is goed als de rente daalt. Papademos is goed als de beurzen stijgen. Papandreou is een idioot omdat hij een referendum voorstelt. Berlusconi is niet goed snik omdat hij verkiezingen wil. Op een enkele, nauwelijks hoorbare uitzondering na zwijgt de politieke kaste op het moment dat de democratie door de financiële markten vermoord wordt, want als er geen verkiezingen of referenda zijn kunnen ze in ieder geval voorlopig nog even van hun salaris blijven genieten. Europa staat in brand papegaaien ze elkaar na en een brand kan nu eenmaal niet democratisch geblust worden. Met democratie kan welvaart verdeeld worden, maar ze deugt niet om het hoofd te bieden aan crisis of recessie. De democratie kan zich druk maken om een Katwijkse dominee of een verdwaalde korenwolf, maar een het eigenbelang overstijgende, samenhangende visie op de toekomst van de wereld is te hoog gegrepen.
Ook in de Verenigde Staten wordt inmiddels op lokaal niveau korte metten gemaakt met de democratie. In het plaatsje Benton Harbor ( Michigan )zijn de burgemeester en de gemeenteraad aan de kant gezet en is een financieel manager, Joseph Harris, benoemd, die in vier jaar tijd orde op zaken moet stellen. Hij is absoluut alleenheerser, ontslaat ambtenaren en verbiedt bijeenkomsten en vergaderingen. Waar alleen het geld telt zijn we kennelijk hard op weg naar despotisme als opvolger van democratie.
