Tuig van de richel

De mensen die Engeland op stelten zetten werden gisteren door een enkeling weer eens snel en gemakkelijk geëtiketteerd als tuig van de richel. Stop ze in een hokje, plak er een etiket op en verder nadenken is overbodig.

Het woord tuig heeft meerdere betekenissen. Het kan een gereedschap of uitrusting aanduiden, zoals in werktuig, vaartuig, voertuig, vliegtuig of zintuig. Schepen worden ook opgetuigd, voorzien van tuigage. Mensen of dieren daarentegen worden afgetuigd. Tuig kan ook wordt ook gebruikt in de betekenis van toom. Een riemenstel om mens of dier in het gareel te houden. En tenslotte betekent tuig ook wel schorem, gemeen volk, waarbij ‘gemeen’ vele betekenissen hebben kan. Alfabetisch variërend van achterbaks tot vunzig met daartussen gewoon.

Ook richel heeft een aantal betekenissen. De Richel is bijvoorbeeld de naam van een zandplaat in de Waddenzee ongeveer een kilometer ten oosten van de noordelijkste punt van Vlieland. In de samenstelling tuig of vee van de richel hebben we te maken met een troep deugnieten, gespuis. Onder de richel moet men hier verstaan ‘een smal bankje in den engelenbak van den vroegeren Amsterdamschen schouwburg achter tegen den schuinen want van de kap aangebracht. Men kon daar zoowat zitten, maar niets zien van 't geen op het tooneel gebeurde; daarom moesten zij, die daar plaatsen hadden, gedurende de voorstelling staan, of leunen op de ruggen van de menschen, vóór hen. Naar dat publiek wordt thans nog het minste soort menschen ‘'t vee van de richel’ genoemd ( bron: F.A. Stoett, Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden. W.J. Thieme & Cie, Zutphen 1923-1925 (vierde druk).

Bij tuig van de richel gaat het derhalve om een groep (een soort) mensen, die zich in de schouwburg ( op het wereldtoneel ) bevinden, maar niets kunnen zien van wat zich daar afspeelt. Willen ze daarvan toch een glimp opvangen, dan moeten ze dat over de ruggen van anderen doen. Die vinden dat niet leuk. Immers ,“de wereld is een schouwtoneel. Elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel,” zei Joost van den Vondel.

Er zijn kennelijk mensen, die van mening zijn dat er soorten mensen zijn. In de betekenis van ras, kan ik me daar nog iets bij voorstellen. Wie geen rol speelt , zijn deel niet ontvangt en uiteindelijk besluit om dat dan maar over de rug van anderen te veranderen is echter geen ander soort mens. Zij zijn evenzeer mensen als degenen die een grote rol (menen te ) spelen en over de rug van anderen meer dan hun deel krijgen. Bijvoorbeeld de speculanten wier rekening wij met zijn allen op dit moment aan het betalen zijn, waardoor er steeds meer tuig van de richel, in de traditionele betekenis, bij zal komen.

Tientallen jaren wordt het tuig van de richel weggestopt in verpauperende wijken, waarin niet geïnvesteerd wordt. Heeft het geen mogelijkheden voor een behoorlijke opleiding. Heeft het geen kans op werk en een inkomen. Het heeft kortom geen uitzicht op een toekomst. En hun kinderen evenmin.
Misschien is het tijd om de betekenis van ‘tuig van de richel’ opnieuw te definiëren. Als we dat begrip al willen hanteren, dan stel ik voor het voortaan te gebruiken voor die (groep van ) mensen die andere mensen aan hun lot over laat, zich niet om hen bekommert en zich over hun ruggen een disproportioneel deel van het schouwtoneel toe eigent.